Krakowski Program Mieszkaniowy
Pełna wersja

Zobacz też: Najważniejsze informacje o programie • Najważniejsze punkty programu

Upływająca kadencja stała pod znakiem znacznego przyśpieszenia mieszkaniowego. Miasto na dużą skalę remontowało pustostany i znacząco skróciło listę oczekujących. Podjęło działania w zakresie SIM, SAN, szczegółowych programów mieszkaniowych, ale i spotkało poważne bariery w postaci braku środków i terenów pod budownictwo. Z kolei nowe projekty rządowe nie były dopracowane, a proponowane zmiany akceptowane. I o tym jest niniejsze opracowanie.

Spis treści

1. Stan obecny – działania w kadencji 2018-2024
2. Badania marketingowe dotyczące mieszkalnictwa w Krakowie
3. Krakowski Program Mieszkaniowy
4. Działania wz. mieszkalnictwa miejskiego
5. Działania wz. mieszkalnictwa komercyjnego
6. Działania Miasta wz. spółdzielni mieszkaniowych, wspólnot mieszkaniowych i prywatnych mieszkań
7. Ocena zasadności Krakowskiego Projektu Mieszkaniowego (SWOT)
8. Aspekt finansowy
9. Co, jeśli nie zrealizujemy projektu?
10. Podsumowanie

Stan obecny – działania w kadencji 2018-2024

• Duży postęp w kwestii mieszkań socjalnych. Na użytek mieszkańców Krakowa oddano prawie 2500 mieszkań socjalnych, skracając znacząco kolejkę oczekujących i czas oczekiwania. Dodajmy, że zapewnienie mieszkań socjalnych to jeden z obowiązków konstytucyjnych samorządu gminnego.
• Pustostany. Skok w zakresie mieszkań socjalnych osiągnięto przede wszystkim poprzez odzyskiwanie (rocznie 300-500) i remontowanie pustostanów (łącznie około 1900), przy zaangażowaniu własnych środków budżetowych i wykorzystaniu na dużą skalę dotacji BGK. Remont pustostanu kosztuje 20-50 tys. zł. Jest to najtańsza forma pozyskania mieszkania socjalnego.
• Nowe mieszkania. W okresie kadencji wybudowano prawie 600 nowych mieszkań na osiedlach Wańkowicza / Smorawińskiego, Magnolii / Ruczaj, Fredry. Budując te mieszkania korzystaliśmy ze znacznych dopłat BGK.
• Okresowe regulacje czynszów. W kadencji dwukrotnie przeprowadzono regulację czynszów mieszkań komunalnych (mieszkania na czas nieokreślony, czynsze wyższe) i mieszkań socjalnych (na czas określony, czynsze niższe). Jednak i tak czynsze komunalne są 3-4 razy niższe niż komercyjne. Zbyt rzadkie regulacje prowadzą do znaczniejszych podwyżek.
• Sprzedaż mieszkań. Uruchomiono decyzją RMK sprzedaż mieszkań komunalnych (wybudowanych lub zasiedlonych przed 1999 r.) za nie mniej niż 50% ich wartości. Według stanu na koniec roku, chęć ich nabycia zgłosiło około 900 rodzin. Biorąc pod uwagę, że udział nabywców w cenie zakupu wynosi 150-250 tys. zł, przewiduje się, iż z tego tytułu dochód budżetu wyniesie nie mniej niż 100 mln zł.
• SIM – Społeczna Inicjatywa Mieszkaniowa. Miasto powołało odrębny SIM „Ziemia Krakowska”, pozyskało granty w wysokości 3 mln zł na jego organizację oraz 3,6 mln zł na infrastrukturę i zamierza wybudować na ul. Padniewskiego pierwsze 100 mieszkań. Ma jeszcze w planie kolejną inwestycję, na ul. Wielickiej. To będą mieszkania czynszowe z umiarkowanym czynszem. Jednocześnie miasto chce delegować do rad nadzorczych działających w Krakowie TBS-ów przedstawicieli mieszkańców tychże TBS jako przedstawicieli gminy.
• SAN – Społeczna Agencja Najmu. Kraków rozpoczyna tworzenie agencji najmu, w której do wynajmowanych przez agencję mieszkań miejskich i pozamiejskich kierowani będą zgłaszający się mieszkańcy. Chcemy wystartować w programie i mieć na te działania stosowne granty.
• Brak terenów pod budownictwo mieszkaniowe. Kraków jest miastem o najniższej w Polsce podaży mieszkań. Głównym powodem tego jest brak terenów pod wielorodzinne budownictwo mieszkaniowe, co jest spowodowane także przekazaniem przez gminę ok. 16 ha takich gruntów na tereny zielone. Gmina ma obecnie rozproszone możliwości inwestycyjne. Brak gruntów jest jedną z głównych barier rozwoju miejskiego mieszkalnictwa.
• Nowe inicjatywy. W kadencji wdrożono program „Mieszkanie za remont” i przeznaczono na to co najmniej 150 mieszkań. Testowano także program „Mieszkanie za grunt”, ale ze względu na zbyt niskie dopuszczalne koszty pozyskania, a także brak możliwości stosowania programu do części ułamkowej działki, w Krakowie okazało się to niemożliwe. Ponadto rozpoczęliśmy działania w celu powołania Krakowskiej Kooperatywy Mieszkaniowej.
• Aktywna rola w TBS-ach. W tej kadencji miasto skorzystało z prawa do delegowania osób ze środowiska TBS do rad nadzorczych TBS-ów w Krakowie.

Badania marketingowe dotyczące mieszkalnictwa w Krakowie

W okresie lipiec-październik 2023 przeprowadzono na terenie Krakowa badania marketingowe na temat obecnej i przyszłej polityki mieszkaniowej Państwa i samorządu. W badaniu wzięły udział 642 osoby. Jako główne zadania polityki mieszkaniowej Państwa respondenci uznali zwiększenie dostępności kredytów, finansowanie budownictwa socjalnego i budownictwa czynszowego. Za najmniej ważne uznano dopłaty do zakupu ziemi, dopłaty Państwa do wynajmu, dopłaty do spółdzielni, dopłaty do remontów pustostanów. Za najwłaściwszy uznano zdecentralizowany model realizacji polityki mieszkaniowej Państwa, poprzez samorządy, a potem przez samorządy i centralną jednostkę państwową.

Jako główne zadania Gminy Kraków uznano budownictwo socjalne dla nisko zarabiających i budownictwo czynszowe, potem dopłaty do czynszów i remonty pustostanów.

Zapytaliśmy, z jakich źródeł mogłaby być finansowana polityka mieszkaniowa Gminy Kraków, czyli o hierarchię celów. Za mniej ważne od wydatków na mieszkania uznano wydatki na administrację, potem służbę zdrowia i wydatki na sport i rynek pracy. Zapytaliśmy, czy mieszkanie jest prawem czy towarem. Według 40 % respondentów w Krakowie – prawem, dla ok. 40% prawem i towarem, dla 20% towarem. Zapytaliśmy, czy wzorem Hiszpanii, w Krakowie mieszkania wynajmowane krótkoterminowo powinny być podatkowo obciążone bardziej niż te wynajmowane długoterminowo? Tu zdania były podzielone pół na pół. Zapytaliśmy, czy wzorem Wielkiej Brytanii powinny być w Krakowie stosowane „prowizje deweloperskie”, czyli oddawany miastu przez deweloperów jakiś pakiet wybudowanych przez nich mieszkań? Odpowiedzi: 25% nie, 37% tak. Zapytaliśmy, czy wzorem Austrii powinien być ustanowiony specjalny podatek mieszkaniowy (1%)? 45% – nie, 25% – tak, 30% – nie wie. Zapytaliśmy, czy gmina ma prawo ograniczać zabudowę na terenach prywatnych? 38% tak, 45% nie. Zapytaliśmy o możliwość stosowania w Krakowie prawa „lex deweloper”. 42% nie, 20% tak, 38% nie wie.

Mieszkańcy wskazali także wiele spraw szczegółowych i pomysłów do realizacji, np. poprzez ustawę scaleniową.

Ocena niniejszego badania wskazuje, że mieszkańcy coraz bardziej dostrzegają konieczność wdrażania polityki mieszkaniowej, ale w sprawach zasadniczych zmian są dość albo zdecydowanie konserwatywni. Widać, że oczekują zaangażowania w zakresie mieszkań socjalnych i czynszowych. Inne badania (dotyczące zainteresowania mieszkaniami czynszowymi) pokazały, że ponad 80% ankietowanych jest zainteresowanych dojściem do własności.

Krakowski Program Mieszkaniowy

Krakowskie mieszkalnictwo to realnie trzy główne obszary funkcjonowania. Obszar pierwszy to mieszkalnictwo miejskie, w tym mieszkania z czynszem socjalnym, mieszkania z czynszem komunalnym, mieszkania czynszowe a także inne formy wpierania sytuacji mieszkaniowej najniżej i nisko sytuowanych mieszkańców Krakowa. Obszar drugi to mieszkalnictwo komercyjne, czyli mieszkania na sprzedaż i na komercyjny wynajem. Wreszcie obszar trzeci to mieszkalnictwo już istniejące: spółdzielnie mieszkaniowe, mieszkania prywatne i mieszkania we wspólnotach. Konstytucyjnym obowiązkiem samorządu gminnego jest zabezpieczanie mieszkań z wynajmem socjalnym, ale też samorządy, w tym samorząd Krakowa zajmował się i zajmuje także innymi obszarami mieszkalnymi.

Analizując sytuację w tych obszarach mamy kilka kluczowych, strategicznych wyzwań dla krakowskiego mieszkalnictwa, niezależnie od obszaru działania. Po pierwsze brak wystarczających terenów na budownictwo mieszkaniowe, zarówno prywatne, komercyjne czy miejskie. To największe wyzwanie krakowskiego mieszkalnictwa. Konsekwencją tego wyzwanie jest radykalny wzrost cen nieruchomości , mający coraz większy wpływ na zwiększające się ceny mieszkań. Drugim wyzwaniem jest przewlekły proces inwestycyjny, trwający latami i powodujący wieloletnie zaangażowanie podmiotów i wzrastające koszty finansowe inwestycji, co też ma istotny wpływ na finalne ceny. I powód trzeci – ograniczone możliwości finansowe w zakresie finansowania mieszkalnictwa, co skutkuje coraz dłuższym procesem inwestycyjnym. Nietopliwie problemem jest duża skala mieszkań wynajmowanych krótkoterminowo a także skutki wprowadzenia kredytów 2% co odbiło się na znaczącym wzroście cen mieszkań.

Te pięć wyzwań dotyczy mieszkalnictwa we wszystkich obszarach i wymagają planów do poszczególnych obszarów krakowskiego mieszkalnictwa.

I. W zakresie mieszkalnictwa miejskiego, obejmującego mieszkania o wynajmie socjalnym, komunalnym i czynszowym mamy następujący plan działania i źródła finansowania:

1. Utrzymanie sprzedaży „zamrożonych” mieszkań komunalnych i przeznaczenie pozyskanych w ten sposób środków na miejskie mieszkalnictwo.

W Krakowie jest obecnie około 11 tys. mieszkań komunalnych, w tym 4-8 tys. mieszkań zasiedlonych przez aktualnych najemców przed 1999 r. Te lokale są „zamrożone”, to znaczy zajęte przez te same rodziny od wielu lat. Nie ma żadnych sposobów (poza stwierdzeniem posiadania innego, prywatnego mieszkania) na ich odzyskanie do dalszego komunalnego wynajmu. Z drugiej strony mamy olbrzymie finansowe potrzeby krakowskiego mieszkalnictwa.

Od grudnia 2022 r. obowiązuje uchwała o możliwości sprzedaży mieszkań komunalnych za co najmniej 50% wycenionej przez rzeczoznawcę ich wartości. Obecne prawie 1000 wniosków w tej sprawie może przełożyć się na dochód dla miasta w wysokości około 150-250 mln zł. Ogólną liczbę potencjalnych nabywców szacujemy na 2-4 tys. co oznacza od 300 mln do 1 mld zł dochodu.

Te kwoty powinny być przeznaczone na rozwój miejskiego mieszkalnictwa: pozyskanie nowych terenów, budownictwo socjalne i remonty pustostanów, na udział własny w finansowaniu budownictwa czynszowego, na przygotowanie innych projektów mieszkaniowych, jak mieszkania interwencyjne, mieszkania senioralne, kooperatywy. To podstawowa dźwignia finansowa krakowskiego projektu mieszkaniowego. Autorami uchwały byli radni PO i powinno się zdecydowanie kontynuować ten projekt z przeznaczeniem stosownych środków na miejskie mieszkalnictwo.

Jednym z kluczowych problemów są sprawy podatkowe. Obowiązek finansowania przez gminę podatku od aportów jest bardzo nieopłacalny, ale z drugiej strony istnieją w tym zakresie znaczne możliwości dopłat i dotacji. Inżynieria finansowa Krakowskiego Projektu Mieszkaniowego ma ogromne znaczenie i może przysporzyć dodatkowych możliwości.

2. Kontynuacja odzysku i remontu pustostanów, przede wszystkim ze środków zewnętrznych, w liczbie 300-400 mieszkań rocznie, czyli 1500-2000 mieszkań w kadencji.

Znaczna część odzyskiwanych mieszkań powinna być przeznaczana na mieszkania socjalne (pozostałe na mieszkania w programie „Mieszkanie za remont” i inne formy wykorzystania – SAN, mieszkania interwencyjne) i remontowana. Źródłem finansowania remontów pustostanów jest budżet miasta oraz, w jak największym stopniu, źródła zewnętrzne, w tym Fundusz Dopłat Banku Gospodarki Krajowej. Powinny być stosowane wypracowane standardy remontu pustostanu tak, aby każdy wiedział, z czym może się spotkać.

W miarę możliwości wydatki na remonty pustostanów z budżetu powinny być zamieszczone w budżecie od początku roku, aby stosowne przetargi i proces remontowy były realizowane w ciągu całego roku. Ewentualne przenosiny rodzin w ramach mieszkaniowego socjalnego zasobu gminy powinny uwzględniać konieczność pozostawienia po sobie lokalu odnowionego, tak jak to będzie w przypadku lokalu otrzymywanego.

3. Przygotowanie i budowa mieszkań socjalnych, minimum 500, docelowo 1000 mieszkań w kadencji.

Konstytucyjnym obowiązkiem samorządu jest zapewnianie mieszkań socjalnych. Głównym źródłem mieszkań socjalnych będą w następnej kadencji mieszkania remontowane, ale ten strumień w następnej kadencji znacząco się zmniejszy. Równoległym strumieniem pozyskiwania mieszkań socjalnych powinno być socjalne budownictwo miejskie, realizowane na mniej atrakcyjnych terenach miejskich. W nadchodzącej kadencji trzeba zapewnić około 500 mieszkań w tym trybie oraz rozpocząć przygotowania do następnych etapów budownictwa socjalnego. Finansowanie budownictwa socjalnego musi następować przede wszystkim ze źródeł zewnętrznych (patrz: Fundusz Dopłat BGK).

4. Przeznaczanie na projekt „Mieszkanie za remont” do 200 mieszkań rocznie, czyli w kadencji do około 1000 mieszkań.

Mieszkania pozyskiwane w trybie programu „Mieszkanie za remont” są, obok mieszkań czynszowych, jedyną możliwością uzyskiwania od gminy mieszkań dla osób posiadających tytuł prawny/wynajem. Obecnie w konkursach tego programu startuje około tysiąca rodzin, na listach docelowych jest 100. Proponuje się w następnej kadencji poszerzyć te listy tak, aby na listach docelowych było 200 rodzin. Takie ustawienie programu da w kadencji około 1000 mieszkań wyremontowanych w tym trybie. Właściwe będzie wypracowanie czytelnych standardów remontu mieszkań w tym programie. Co dwa lata wskazana jest głębsza ewaluacja programu i ewentualne zmiany.

5. Pozyskanie terenów na potrzeby miejskiego mieszkalnictwa w ilości minimum 5 ha, a docelowo 10 ha.

Główną barierą rozwoju mieszkalnictwa w Krakowie, w tym mieszkalnictwa miejskiego, jest brak większych terenów pod wielorodzinne budownictwo mieszkaniowe. Powodem są ograniczenia w planach zagospodarowania przestrzennego, przekazywanie przez gminę terenów mieszkaniowych na tereny zielone. Gmina musi pozyskiwać tereny mieszkaniowe. Przewiduje się kilka trybów ich pozyskiwania:

• wyznaczanie w miejscowych planach takich terenów na obszarach miejskich (niestety, obecnie bardzo mocno ograniczone),
• wyznaczanie w miejscowych planach takich terenów na obszarach niemiejskich i wykup takich terenów i wyznaczanie w miejscowych planach punktów interwencji strategicznej
• rozważenie, w sytuacji istnienia odpowiedniego prawodawstwa, stosowania prowizji społecznych, np. w postaci dostarczania przez deweloperów jakiejś puli wybudowanych mieszkań na potrzeby mieszkań socjalnych, (stosowanie Lex Deweloper i Zintegrowanych Planów Inwestycyjnych),
• rozważenie odrolniania części terenów rolnych, nie wykorzystywanych rolniczo i docelowo wykup części takich terenów,
• przejęcie, w różnej formie i zasadach, terenów mieszkaniowych, będących własnością Skarbu Państwa, państwowych podmiotów i podmiotów samorządowych.

Wydaje się, że na to zadanie (wykup i uzbrojenie gruntów pod wielorodzinne budownictwo miejskie) należy przeznaczyć w kadencji co najmniej około 100 mln zł. Nie jest to możliwe bez sprzedaży „zamrożonych” mieszkań komunalnych i przeznaczenia znacznej części dochodów z tego źródła właśnie na to zadanie.

6. Systematyczne coroczne regulacje czynszów.

Prawo pozwala zarządzeniem prezydenta zmieniać czynsz w lokalach komunalnych do 3% wartości odtworzeniowej. Brak takich regulacji powoduje, że w jednej nieruchomości są mieszkania za niski czynsz regulowany i wysoki rynkowy. Zwracają na to często uwagę mieszkańcy i współwłaściciele. Maksymalny czynsz w wysokości 3% wartości odtworzeniowej, podawanej przez wojewodę co pół roku, odnosi się do mieszkań maksymalnie komfortowych i w dobrych lokalizacjach. Dla każdego mieszkania obowiązuje indywidualna kalkulacja punktowa, mająca potem odniesienie do wartości czynszu. Okresowe regulacje czynszów niosą ze sobą skokowy wzrost, dużo wyższy niż inflacja.

Zasadnym jest więc coroczna, odpowiadająca inflacji podwyżka czynszów. Dla osób, które mocno odczuwają te podwyżki, stosowane są trzy formy pomocy:

• dopłata do czynszów,
• możliwość stosowania obniżek czynszowych aż do wartości 20% początkowego czynszu. Uzależnione jest to od dochodów na osobę w rodzinie;
• Dla osób będących w lokalach socjalnych czynsz jest minimalny, obecnie na poziomie 3 zł/m kw.

Coraz więcej miast stosuje regularną, coroczną regulację czynszów. Efekty tych podwyżek zdecydowanie powinny pozostawać w mieszkalnictwie i służyć do remontu zasobu. Zasób komunalny jest dość stary i zamortyzowany. Niezbędne jest wykonywanie dużych remontów, aby spełnić podstawowe warunki bezpieczeństwa i komfortu.

7. Budowa minimum 500, docelowo 1000 mieszkań czynszowych w kadencji w ramach SIM.

Poradzenie sobie przez Gminę Kraków z konstytucyjnym obowiązkiem dostarczania potrzebującym mieszkań socjalnych umożliwia rozszerzenie ofert na mieszkania czynszowe. Optymalnym rozwiązaniem jest kontynuowanie budownictwa czynszowego poprzez budowę takich mieszkań poprzez Społeczną Inicjatywę Mieszkaniową. Kraków z kilkoma gminami założył taki SIM, pozyskał stosowne granty/dotacje, teraz chce przekazać aport w postaci działki, na której wybudowane zostaną mieszkania czynszowe.

Budownictwo czynszowe realizowane przez SIM ma tę niewątpliwą zaletę, że poza działką nie zmusza gminy do zaangażowania budżetowego. Budowy finansowane są z miksu: udział własny przyszłego najemcy, granty/dotacje, dopłaty z BGK, z preferencyjnego kredytu SBC. Kluczową sprawą dla realizacji mieszkań czynszowych jest podaż terenów pod takie budownictwo. Mieszkania czynszowe w ramach SIM mogą być z dojściem do własności albo bez dojścia do własności. Prowadzone działania rozpoznawcze (ankieta) pokazują, że ponad 80% potencjalnych najemców oczekuje mieszkań z dojściem do własności.

Mamy już przygotowany aport działki na ulicy Wielickiej na ponad 100 mieszkań i będzie to w ramach SIM realizowane. Mamy też niesprzedaną działkę na ul. Wielickiej, gdzie w środku dużej działki jest niewielka nieruchomość prywatna. Zagospodarowanie działki w całości to 200 mieszkań, ale wymaga to pozyskania tej nieruchomości. Właściciele chcą ją sprzedać, ale oczekują zapłaty dużo powyżej ceny rynkowej, a samorząd na coś takiego nie może przystać. Sprawdzamy, czy SIM może tak postąpić. Jeżeli tak – SIM otrzyma w trybie aportu teren, wykupi po cenie powyżej wyceny nieruchomość i będzie mógł inwestować na około 200 mieszkań. Jeżeli to się nie uda, to będzie tam tylko około 60 mieszkań.

Środki ze sprzedaży mieszkań komunalnych z maksymalnie 50% bonifikatą powinny pójść na pozyskanie terenów pod zintensyfikowane budownictwo mieszkaniowe i doprowadzenie do uzbrojenia takiego terenu. Te minimum 5 ha, a docelowo 10 ha, to znaczący koszt, w wysokości około 200-400 mln zł. Część środków pochodzić będzie ze sprzedaży mieszkań, część ze środków centralnych. Docelowo budowa 500-1000 mieszkań czynszowych w ramach Społecznej Inicjatywy Mieszkaniowej to koszt około 200-400 mln zł, koniecznych do pozyskania.

Władze państwowe wskazują, że środki będą dostępne w wysokości 25-35 miliardów zł, ale na całość spraw mieszkaniowych, w tym na mieszkalnictwo czynszowe, ale i mieszkalnictwo socjalne, remonty pustostanów, uzbrajanie terenów. Przyjmując, że na te inne cele pójdzie 20% całości państwowych nakładów, to oznacza to, że do wykorzystania na mieszkania czynszowe będzie maksymalnie 20-28 miliardów zł. Kraków może, według tego planu, wykorzystać na mieszkalnictwo czynszowe około 400 milionów do 1 miliarda zł, co oznacza, że do Krakowa przyjdzie około 2-4% całości wydatków Państwa na te sprawy. I to jest realne.

Równolegle powinny być podejmowane działania przygotowawcze na pozyskanie i uzbrojenie terenów na przyszłe inwestycje mieszkaniowe Krakowa, zarówno w zakresie mieszkalnictwa socjalnego, jak i mieszkalnictwa czynszowego. To też będzie wymagało nakładów na pozyskanie terenów (raczej ze środków własnych – około 5-10 ha, czyli minimum 100-300 mln zł) i uzbrajanie terenów (ze środków zewnętrznych – 100-400 mln zł).

8. Wdrożenie Społecznej Agencji Najmu w zakresie docelowo 200 mieszkań.

Społeczna Agencja Najmu jest istniejącą w wielu krajach Europy instytucją tzw. mieszkań subsydiowanych, gdzie właściciel wynajmuje tej instytucji (związanej z samorządem) mieszkania na dłuższy czas po niższym niż rynkowy czynsz, a instytucja odnajmuje je zgłaszającym się mieszkańcom. Jest to rozwiązanie pośrednie pomiędzy mieszkaniami czynszowymi w SIM, a komercyjnymi. Korzyści dla właściciela to: brak podatku, stabilny wieloletni wynajem, bezpieczeństwo płatności, możliwość wyremontowania lokalu za środki publiczne. Korzyści dla najemcy to bezpieczny wynajem po czynszu niższym niż komercyjny.

W pierwszej kolejności po akcji promocyjnej będziemy starali się pozyskać mieszkania z rynku. Jeżeli (a na to wskazują doświadczenia) takich mieszkań będzie niewiele – pakiet uzupełnimy niewyremontowanymi mieszkaniami-pustostanami miejskimi. Operatorem SAN będzie albo jakaś miejska instytucja albo wybrany NGO.

Chcemy także wystartować w przygotowywanym w ramach środków UE programie rozwoju najmu społecznego oraz mieszkalnictwa wspomaganego pod nazwą „Mieszkanie, praca, społeczność” na lata 2024–2030. Będzie tam możliwość uzyskania łącznego grantu (na zorganizowanie i obsługę SAN, na remonty mieszkań, na dopłaty) kwoty do 10 mln zł. Społeczna Agencja Najmu powinna być traktowana jako uzupełniająca oferta mieszkaniowa gminy. W niektórych krajach (np. Austrii ) takie mieszkania funkcjonują w dużej liczbie i są jedną z głównych (obok miejskich mieszkań czynszowych) propozycją dla mieszkańców.

9. Zorganizowanie pakietu mieszkań interwencyjnych w liczbie minimum 50-100 lokali.

Przyznawanie mieszkań socjalnych w ramach pomocy mieszkaniowej odbywa się w cyklach rocznych. Zaczyna się od zgłaszania wniosków i ich analizy, potem tworzona jest i konsultowana lista, następnie przyznawane są mieszkania. Mieszkanie socjalne może dostać ktoś, kto m.in. nie wynajmuje żadnego lokalu mieszkalnego. Tak stanowią przepisy ustawy. Są jednak osoby, które czekając na możliwość otrzymania lokalu socjalnego znajdują się w bardzo trudnych warunkach. Częściowym rozwiązaniem są tu mieszkania chronione, ale w tym przypadku istnieje warunek wskazania zdrowotnego.

Wydaje się konieczne przygotowanie koncepcji i planu działania dla ludzi czekających na mieszkanie socjalne, nie mogących skorzystać z mieszkania chronionego, a nie mających innych zgodnych z prawem możliwości. Propozycją jest tu system mieszkań interwencyjnych, w których czekający na mieszkanie socjalne mogą doczekać otrzymania takiego lokalu. Takie lokale interwencyjne powinny być traktowane jako tymczasowe, o niskim standardzie, ale pozwalające przetrwać okres oczekiwania. Należy tutaj wykorzystać jako wzorzec dobrze działający system mieszkań chronionych.

10. Pilotażowe wdrożenie projektu „Mieszkanie za grunt”.

Rządowy program mieszkaniowy „Mieszkanie za grunt” jest dość restrykcyjny i stąd minimalne wykorzystanie (3 gminy próbowały, jedna zrealizowała). Restrykcje polegają na tym, że otrzymywane za grunt mieszkania nie mogą być droższe niż 6 tys. zł/m kw i grunt musi być w całości samorządowy, a nie w części. Uwagi Krakowa na ten temat, przekazywane w ramach UMP, nie znalazły zrozumienia. Miasto ponowi starania o zmianę przepisów.

11. Pilotażowe wdrożenie projektu „Kooperatywa”.

„Kooperatywa” to projekt polegający na przekazaniu zorganizowanej grupie mieszkańców terenu, na którym grupa ta wybuduje budynek wielomieszkaniowy. Doświadczenia innych miast (Wrocław, Gdynia) nie są jednoznaczne. Miasto Kraków proponowało dużo elastyczniejsze podejście do takich projektów. Ponowi się starania o zmianę przepisów i przeprowadzi pilotaż takiego projektu

12. Pilotażowe wdrożenie projektu „Mieszkanie dla Seniora”.

Coraz częściej spotykamy się z osobami starszymi, mieszkającymi samotnie, wymagającymi pomocy. Chcemy wykorzystać doświadczenia miast, które radzą sobie z tym problemem. Rozwiązaniem są „Mieszkania dla Seniora”, gdzie w nieruchomości jest świetlica, dyżurna pielęgniarka i lekarz, są wspólne działania, także z młodzieżą i dziećmi. W małych, samodzielnych apartamentach mieszkają zaopiekowani seniorzy, wspomagani przez miasto i wielopokoleniową pomoc.

13. Pozyskanie mieszkań w trybie „Zintegrowanych planów inwestycyjnych”.

W ostatnich czasach weszło w życie prawodawstwo, umożliwiające samorządom negocjacje z deweloperami i uzgadnianie „rekompensat” za zmiany, proponowane przez deweloperów. Tymi rekompensatami może być tzw. infrastruktura społeczna budowana przez dewelopera (drogi, chodniki, szkoły, przedszkola, domy kultury, parki itd.), ale także jakaś liczba mieszkań oddawana przez dewelopera samorządowi. Z badań wynika społeczna akceptacja dla takich rozwiązań. Dyskusyjne jest, jak na taką propozycję zareagują deweloperzy. Może to być dodatkowe źródło mieszkań dla samorządu, mieszkań w niezłym standardzie i niezłej lokalizacji, jednak nie ma w tym zakresie żadnych doświadczeń.

14. Pozyskiwanie terenów w trybie odrolnienia.

W Krakowie jest około 1400 ha terenów rolnych, z których 340 ha od lat nie jest użytkowane. W większości są to tereny prywatne, ale są i samorządowe. W wielu miastach prowadzone jest systemowe odrolnienie terenów i przekazywanie ich pod zabudowę czy na tereny zielone. Konieczne jest rozpoznanie możliwości działań w tym zakresie w Krakowie i podjęcie odpowiednich decyzji politycznych. Niesie to za sobą konieczne wydatki/nakłady na zakup i uzbrojenie terenów. Pozyskiwanie nowych terenów to jedno z najważniejszych zadań samorządu w przyszłej kadencji.

15. Przygotowanie systemu zarządzania zasobem przez docelowo nową jednostkę

Krakowski Holding Mieszkaniowy. W Polsce praktycznie wszystkie duże samorządy mają własne spółki mieszkaniowe, najczęściej powoływane w trybie Towarzystwa Budownictwa Społecznego ze 100% udziałem samorządu. Tak jest we Wrocławiu, Gdańsku, Łodzi, Szczecinie i większości innych dużych miast. Te podmioty mogą w pełni korzystać z możliwości finansowych i organizacyjnych SIM, a jednocześnie są pod pełną kontrolą finansową i organizacyjną samorządu.

Wzorcowe rozwiązanie mieszkaniowe spotykamy w Wiedniu. Tam funkcjonuje holding miejski Wiener Wohnen, którego spółki pozyskują tereny pod budownictwo mieszkaniowe, przygotowują, prowadzą i rozliczają inwestycje, zarządzają zasobem i organizują na to wszystko finansowanie, nie tylko budżetowe. Podobnie dzieje się w innych dużych miastach austriackich, niemieckich, francuskich i hiszpańskich. Praktycznie cała Europa działa w tej formie. Rozwiązanie wiedeńskie ze względu na skalę i efekty jest najlepszym wzorem dla innych.

Chcemy powołać nową jednostkę, Krakowski Holding Mieszkaniowy, spółkę prawa handlowego ze 100% udziałem miasta:, która zarządzałaby całością nieruchomości mieszkaniowych gminy. W zakresie mieszkań komunalnych i socjalnych spółka ta działałaby na podstawie umowy o świadczeniu usług, w zakresie mieszkań czynszowych współdziałała z TBS Krak System i SIM Ziemia Krakowska. Zasilana byłaby aportem finansowym z budżetu miasta, w wysokości związanej z dochodami ze sprzedaży mieszkań komunalnych. Spółka za te środki kupowałaby i przygotowywała nieruchomości na cele mieszkaniowe, a następnie sama lub poprzez spółki podrzędne prowadziłaby inwestycje mieszkaniowe w zakresie mieszkań socjalnych i czynszowych.

Krakowski Holding Mieszkaniowy jest kluczowym narzędziem organizacyjno-finansowym, które pozwoli zrealizować Krakowski Projekt Mieszkaniowy. 27 lat temu, w 1997 r., ówczesny samorząd powołał Krakowski Holding Komunalny. Przez ten czas KHK wielokrotnie dał dowody, że była to bardzo dobra decyzja. Finansowo (olbrzymie oszczędności podatkowe), organizacyjnie (wzorowana na europejskich StadtWerkach) i inwestycyjnie (był to jedyny wehikuł inwestycyjny, który mógł podołać realizacji Ekospalarni) .

16. Mieszkaniowa polityka metropolitalna

Kraków powinien uzgadniać wspólną metropolitalną politykę mieszkaniową z gminami ościennymi, wykorzystując mechanizmy i organizację Krakowskiego Związku Metropolitalnego. Zintegrowana, metropolitalna polityka mieszkaniowa to także wspólne, współfinansowane przez Miasto (ale i Związek Metropolitalny) działania w zakresie urbanistyki, transportu, uzbrajania terenów,

17. Przygotowanie i wdrożenie, co najmniej pilotażowe spółek scaleniowych

 Uchwalanie miejscowych planów powoduje, że różne tereny mają różny status i różną cenę. Tracą ci co mają w miejscowym planie teren komercyjny a tracą ci co mają tereny przeznaczane pod drogi, tereny rekreacyjne czy na cele społeczne. Rozwiązaniem mogą być stosowane tzw. spółki scaleniowe, gdzie właściciele terenu wprowadzają teren do spółki a następnie uchwalany jest plan miejscowy a docelowo spółka spłaca udziałowców proporcjonalnie do powierzchni wg średnich cen transakcyjnych. Takie działanie powoduje, że nie jest do końca ważne jakie przeznaczenie ma w planie dana działka bo każdy dostanie środki proporcjonalnie do wprowadzonej do spółki powierzchni. To też jest rozwiązanie obecne w europejskiej rzeczywistości gospodarczej, a i w Polsce było stosowane.

18. Budowa akademików w Krakowie.

Przewiduje się program budowy akademików w partnerstwie z Ministerstwem Nauki i uczelniami. Tu też będzie wsparcie rządowe, jest szerokie poparcie społeczne dla tego postulatu, będzie można ściągnąć w ten sposób część studentów z rynku najmu.

II. Działania w zakresie mieszkalnictwa komercyjnego, na sprzedaż i na wynajem:

1. Przyspieszenie w zakresie obsługi inwestycyjnej

Kraków niestety jest słynny z przewlekłości postępowań administracyjnych w zakresie działań budowlanych. Jednym z powodów wydaje się, że są inne niż w innych miastach standardy w zakresie architektonicznym i duża dowolność decyzji. Na pewno problemem są reakcje społeczne, często pojawiające się na ostatnim etapie postępowania administracyjnego. Konieczne jest stworzenie pakietu dobrych praktyk w zakresie wniosków architektonicznych.

2. Zastosowanie powszechnej w wielu miastach i bardzo transparentnej metody współfinansowania przez deweloperów infrastruktury miejskiej.

W wielu miastach Polski obowiązuje bardzo czytelny i transparentny system naliczania koniecznych dla developera wydatków inwestycyjnych związanych z infrastrukturą związaną z daną inwestycją. Stosuje się czytelną zasadę „cennika” za ilość metrów kwadratowych PUM. Powoduje to, że i miasto, i inwestor wiedzą, czego mogą się spodziewać, a strony generalnie chwalą sobie taki czytelny system. Kraków powinien taki system też stworzyć.

3. Pilotażowe zastosowanie ustawy „Lex deweloper” dla budowy jakichś niezbędnych elementów infrastruktury społecznej (szkoła, przedszkole) i potem szersze stosowanie tego dla pozyskania infrastruktury społecznej.

Doświadczenia większości metropolitalnych miast Polski : Warszawy, Gdańska, Wrocławia, Łodzi, Poznania i kilku innych wskazują, że ustawa Lex Developer jest bardzo dobrym, czytelnym i sprawiedliwym sposobem na tworzenie przede wszystkim tzw infrastruktury społecznej (szkoły, przedszkola, żłobki, domy kultury, parki) w nowo budowanych osiedlach. Doświadczenia wskazują, że w miejscowych planach zbyt dużo zastosowano terenów z zabudową biurową , zbędną w obecnej i przyszłej sytuacji a budowa w tych obszarach obiektów mieszkaniowych wymaga infrastruktury społecznej. I właśnie Lex Deweloper jest tego dobrym narzędziem.

4. Wypracować standardy i wdrażać na szerszą skalę Zintegrowane Plany Inwestycyjne.

Podobnie jak Lex Deweloper należy podejść do Zintegrowanych Planów Inwestycyjnych , opracować standardy tych planów i pilotażowo zastosować. Jeżeli jest to możliwe – wdrażać jako źródło nowych mieszkań, jeżeli jest to niemożliwe zmienić prawo. Przeprowadzone w 2023 roku badania społeczne wskazują, że jest duże przyzwolenie społeczne na takie podejście. Należy to szybko wykorzystać i zrobić z tego czytelne źródło pozysku nowych mieszkań.

5. Wprowadzenie na szeroką skalę odrolnienia obszarów nieużytków w Krakowie.

W Krakowie jest około 1400 ha terenów rolnych, z których 340 ha od lat nie jest użytkowane. W większości są to tereny prywatne, ale są i samorządowe. W wielu miastach prowadzone jest systemowe odrolnienie terenów i przekazywanie ich pod zabudowę czy na tereny zielone. Konieczne jest rozpoznanie możliwości działań w tym zakresie w Krakowie i podjęcie odpowiednich decyzji politycznych. Niezbędne jest też uwzględnienie potrzeb Miasta w zakresie przyrodniczym. Takie działania są mocno popularne w wielu miastach w Polsce i Europie.

6. Opracowanie i pilotażowe wdrożenie mieszkań współdzielonych.

Jednym ze standardów mieszkalnictwa komercyjnego w Europie są tzw mieszkania współdzielone. Wydaje się, że także w Krakowie takie mieszkania znajdą swoich użytkowników. Także stosowne służby UMK muszą na takie propozycje być przygotowane.

III. Działania Miasta w zakresie spółdzielni mieszkaniowych, wspólnot mieszkaniowych i prywatnych mieszkań:

1. Wprowadzenie w UMK Rzecznika Praw Lokatorów (to postulat Nowej Lewicy).

Szerokie doświadczenia organizacji pozarządowych wskazują, że mieszkańcy potrzebują pomocy w kontaktach ze służbami miejskimi, a szczególnie z podmiotami komercyjnymi i prywatnymi. Część usług w tym zakresie wykonują organizacje pozarządowe ale wydaje się coraz bardziej potrzebne posiadanie takiego Rzecznika w ramach struktur UMK. W niektórych samorządach są takie stanowiska i warto to wykorzystać w Krakowie.

Powołamy instytucję Rzecznika Praw Lokatorów, który będzie świadczył nieodpłatną pomoc prawną dla lokatorów. Rzecznik będzie między innymi wspierał lokatorów w kontakcie z jednostkami Urzędu Miasta Krakowa odpowiedzialnymi za sprawy mieszkaniowe i w sporach pomiędzy lokatorami a właścicielami mieszkań. Rzecznik będzie też odpowiadał za upowszechnianie wiedzy o prawach lokatorskich i uczestniczył w tworzeniu strategii mieszkaniowej miasta.

2. Przygotowanie Platformy Wymiany Mieszkań w Krakowie (to pomysł Nowej Lewicy).

Coraz więcej osób i podmiotów oczekuje, że będzie jedna, najlepiej pod egidą Miasta, platforma wymiany mieszkań. Dotyczy to zarówno mieszkań miejskich, jak i mieszkań w różnych własnościach i na różnych zasadach pozyskiwanych.

3. Wsparcie, w miarę możliwości także finansowe, dla działań w zakresie termomodernizacji, fotowoltaiki.

Coraz szersze potrzeby i możliwości stosowania OZE. Termomodernizacji wymaga wsparcia, co najmniej organizacyjnego i promocyjnego, a w miarę możliwości finansowego wobec oczekujących wdrożenia mieszkańców mieszkań prywatnych, wspólnotowych i spółdzielczych. Ewentualny powrót do Gminnych Funduszy Ochrony Środowiska mógłby pomóc w tym procesie.

4. Wspieranie, także w miarę możliwości finansowo, działań typu dobudowa wind, balkonów, dodatkowych pięter i innych elementów infrastruktury

Coraz szerzej sygnalizowane są przez wspólnoty i spółdzielnie mieszkaniowe potrzeby w zakresie dobudowywania wind, balkonów, dodatkowych pięter. UMK musi być przygotowany na takie postulaty, a w miarę możliwości wykorzystania pomagać przy tym organizacyjnie, promocyjnie, a być może finansowo. Jest to coraz częstsze działanie wspólnot i spółdzielni i Urząd Miasta i jego służby muszą być w tym zakresie przygotowani.

5. W związku z nową polityką Państwa wobec spółdzielni mieszkaniowych wspieranie organizacyjne procesów inwestycyjnych, mających na celu wzrost zasobu mieszkaniowego.

Obecne władze państwowe przygotowują szeroki program wsparcia spółdzielni mieszkaniowych, także w zakresie rozbudowy ich zasobu mieszkaniowego. Wiążą się z tym konieczne działania służb miejskich, ale i działania promocyjne i organizacyjne z udziałem władz Miasta.

6. Rozszerzenie narzędzi prawnych i organizacyjnych kontrolujących wynajem krótkoterminowy.

W Krakowie jest prawdopodobnie około 10 tys mieszkań wynajmowanych w trybie krótkoterminowym. Taki wynajem powinien formalnie wiązać się z płaceniem stosownego podatku od nieruchomości jak od lokali użytkowych ale i prowadzeniem stosownej działalności gospodarczej i płacenie podatków jak od działalności gospodarczej. Potencjalne pełne efekty z takiej działalności to około 15-20 mln zł i powinny być wykorzystane wszystkie dostępne i stworzone nowe narzędzia do kontroli tej działalności.

7. Rozszerzenie na potrzeby mieszkań prywatnych funkcjonowania miejskiej Społecznej Agencji Najmu.

W Krakowie jest podobno 60 tysięcy mieszkań prywatnych niezasiedlonych i trzymanych jako lokata kapitału. Wykorzystanie tylko części tych mieszkań na potrzeby wynajmu dla osób w Krakowie zasadniczo uspokoiłoby potrzeby mieszkaniowe znacznej części nowych mieszkańców Krakowa. Wydaje się, że bardzo dobrym narzędziem byłaby miejska Społeczna Agencja Najmu – miejska instytucja wynajmująca lokale od właścicieli prywatnych po stosunkowo niższym niż rynkowy czynszu i odnajmująca te lokale mieszkańcom oczekującym na wynajem z niższym czynszem.

Jeżeli udało by się wdrożyć takie rozwiązanie na szerszą skalę – spowodowałoby to realne obniżenie czynszu drugiej strony prywatni właściciele nie płacą podatków, mają pewność odzyskania od gminy wynajmowanego lokalu mieszkalnego. Podobne rozwiązania w krajach Europy stosowane są naprawdę na dużą skalę. W Krakowie powinno to być też na szerszą skalę zastosowane. Pilotaż do którego w ramach konkursu funduszy europejskich przymierz się Kraków pozwoli bardzie bezpiecznie stosować tą sprawdzoną formę pomocy mieszkaniowej.

Tak szeroki program mieszkaniowy wymagałby szerszej struktury miejskiej, zajmującej się szeroko pojętym mieszkalnictwem. Tylko takie szerokie podejście przyniesie realna poprawę sytuacji mieszkaniowej w Krakowie.

Te wskazane wyżej 31 punktów Krakowskiego Programu Mieszkaniowego pozwoli na obsłużenie wszystkich obszarów krakowskiego mieszkalnictwa, zarówno mieszkalnictwa miejskiego / socjalnego, na wynajem, specjalistycznego, przejściowego jak i dla mieszkalnictwa komercyjnego / deweloperskiego i spółdzielczego, jak i dla spółdzielni mieszkaniowych, wspólnot, mieszkań prywatnych.

Tylko taki szeroki Program Mieszkaniowy pozwoli na realne zwiększenie możliwości mieszkaniowych Krakowa w tych różnych obszarach. Działania punktowe pogłębią różnice i spowodują w przyszłości konieczność odwracania negatywnych trendów. Dlatego Krakowski Program Mieszkaniowy jest tak obszerny i szczegółowy.

Ocena zasadności Krakowskiego Projektu Mieszkaniowego (SWOT)

Plusy projektu:

• kompleksowy, obejmujący wszystkie obszary mieszkalnictwa miejskiego,
• wykorzystujący wszystkie innowacyjne projekty istniejące w RP,
• bazujący na istniejących doświadczeniach i dobrych praktykach,
• posiadający poważne wewnętrzne i zewnętrzne źródła finansowania.

Minusy projektu:

• to wszystko można było już zrobić (nie całkiem, bo dużo zaczęliśmy),
• znaczne potrzeby finansowe na zakup terenów i udział własny w projektach,
• średnie zainteresowanie społeczne.

Szanse projektu:

• wzrost zainteresowania społecznego i politycznego społecznym mieszkalnictwem,
• możliwość pokazania szerokiego i kompleksowego projektu, szeroko akceptowanego społecznie,
• pokazanie mieszkalnictwa jako mocnej strony programu,
• przyciągnięcie zainteresowanych osób.

Zagrożenia:

• uznanie projektu za nierealny i niemożliwy do zrobienia,
• uznanie projektu jedynie za akt polityczny,
• niekontynuowanie sprzedaży mieszkań – brak głównego źródła finansowania spraw mieszkaniowych,
• nieprzekazywanie na mieszkalnictwo środków ze sprzedaży mieszkań,
• wstrzymanie finansowania projektu budowy mieszkań czynszowych SIM,
• brak zmian w projektach rządowych „Mieszkanie za grunt” i „Kooperatywa”,
• inne, bardziej przekonywujące projekty mieszkaniowe.

Aspekt finansowy

Wstępna analiza finansowa i analiza kluczowych wydatków/nakładów i źródeł finansowania zostanie przedstawiona osobno.

Poniżej główne założenia finansowania Krakowskiego Programu Mieszkaniowego:

• Do kluczowych elementów programu, jak remonty i budownictwo socjalne, pozyskiwanie i uzbrajanie gruntów, budownictwo czynszowe w ramach Społecznej Inicjatywy Mieszkaniowej, projekty specjalistyczne jak mieszkania dla seniora, mieszkania przejściowe/interwencyjne, kooperatywy, odrolnienie terenów rolnych i uzbrojenie ich zostały wyliczone podstawowe nakłady w wersji minimum/maksimum.
• Do pozostałych elementów programu, jak „Mieszkanie za remont”, „Mieszkanie za grunt”, Społeczna Agencja Najmu, zostaną przedstawione przewidywane koszty, realizowane w ramach dochodów pozyskanych w ramach tych projektów.
• Dla części projektów, jak akademiki, wsparcie spółdzielni i wspólnot mieszkaniowych, wydatki, ich zakres i wartość są zależne od możliwości polityki rządu RP.
• Zostaną pokazane związane z nakładami dochody z zewnętrznych źródeł, jak Fundusz Dopłat BGK (z przeznaczeniem na remonty pustostanów, na część nakładów na mieszkania socjalne i czynszowe, część nakładów na pozyskanie terenów mieszkaniowych), jak Rządowy Fundusz Rozwoju Mieszkalnictwa (z przeznaczeniem na uzbrojenie terenów pod budownictwo socjalne i czynszowe), wreszcie z Krajowego Planu Odbudowy na pozyskanie mieszkań czynszowych i socjalnych.
• Pozostałe wydatki i nakłady na remonty pustostanów, na pozyskanie i uzbrojenie terenów, na stworzenie specyficznych form mieszkaniowych, jak „Mieszkania dla Seniora”, mieszkania przejściowe, ewentualne dopłaty do czynszów w ramach Społecznej Agencji Najmu, na powołania SAN i Krakowskiego Holdingu Mieszkaniowego będą pokrywane z budżetu samorządu

Bilans zadań mieszkaniowych w kadencji 2024-2029:

Podsumowując, wydatki na nowe mieszkalnictwo miejskie wyniosłyby 900 mln zł – 1,7 mld zł, co stanowić będzie 3.6% – 7.1% dostępnych środków państwowych.

Bilans liczby mieszkań w kadencji 2024-2029:

Bilans potrzeb terenowych w kadencji 2024-2029:

Co, jeśli nie zrealizujemy projektu?

• Środki ze sprzedaży mieszkań będą zagospodarowywane na różne potrzeby, być może nie na potrzeby mieszkaniowe.
• Jeżeli nawet część będzie przeznaczana na cele mieszkaniowe, to budżet będzie musiał dokonać zakupu gruntów.
• Jeżeli grunt będzie przeznaczony na budownictwo czynszowe – zasadnym będzie wprowadzenie go aportem do spółki SIM. Z tego tytułu będzie trzeba pokryć przez budżet VAT, praktycznie nie do rozliczenia przez gminę. Holding mieszkaniowy będzie mógł to zrobić.

Podsumowanie

Sprawy mieszkaniowe stają się obecnie jednymi z najważniejszych, także dla samorządu Krakowa. Ale działania mieszkaniowe nie mogą być jedynie polityczną obietnicą, bez szczegółów realizacyjnych i finansowych. Muszą być szczegółowym planem przygotowanym dla różnych obszarów działań mieszkaniowych, bowiem mieszkańcy oczekują wsparcia i zaopiekowania w różnych obszarach potrzeb mieszkaniowych. Dlatego niniejszy program jest tak szeroki i obszerny. Proponujemy, porównajcie go z propozycjami innych i sami stwierdźcie, co jest bardziej kompleksowe i realne.

Bogusław Kośmider

PS. Zdecydowana większość poruszonych spraw jest elementem Programu Wyborczego, stąd też znaczący udział propozycji Nowej Lewicy, ale i Platformy Obywatelskiej. Część jest wcześniej poruszanymi propozycjami w zakresie szeroko rozumianego mieszkalnictwa w Krakowie.